Czy Lewiatan to polska sieć sklepów? Historia marki i właściciel

Polska Sieć Handlowa Lewiatan to jeden z najciekawszych fenomenów w historii polskiego handlu detalicznego – łączy polskie, rodzinne korzenie z nowoczesną strukturą własnościową opartą na kapitale zagranicznym. Trzydzieści lat przemian to historia ewolucji od rodzimej inicjatywy do części międzynarodowej grupy kapitałowej, przy jednoczesnym zachowaniu lokalnego, polskiego charakteru na co dzień. Sieć powstała w 1994 roku dzięki dziesięciu polskim hurtownikom, a dziś – mimo iż formalnie należy do grupy Eurocash z portugalskim większościowym akcjonariuszem Luisem Amaralem – pozostaje siecią polską pod względem funkcjonowania. Unikalny model franczyzy partycypacyjnej umożliwia ponad 2100 polskim przedsiębiorcom prowadzenie 3229 sklepów generujących ponad 16,6 mld zł obrotu rocznie. Dualizm formalnej własności i rzeczywistego charakteru biznesu jest kluczem do pozycji Lewiatana na polskim rynku handlu detalicznego.

Geneza i założenia Polskiej Sieci Handlowej Lewiatan

Historyczny kontekst powstania sieci

Lewiatan powstał jako reakcja na zmiany gospodarcze lat 90. XX wieku oraz ekspansję zagranicznych sieci detalicznych napędzaną kapitałem i doświadczeniem. Lokalni przedsiębiorcy musieli stawić czoła nowoczesnym sieciom oferującym niskie ceny i nowe standardy obsługi, wykorzystującym efekt skali.

Kluczowe było spotkanie dziesięciu właścicieli hurtowni spożywczych w listopadzie 1994 roku. Założycielami byli przedstawiciele firm:

• Agnespol z Warszawy,
• Alma z Kielc,
• Bawaja z Rypina,
• Edbol z Bydgoszczy,
• Libra z Krakowa,
• Maro z Poznania,
• Martinus z Łodzi,
• Nomax z Włocławka,
• Spartan z Pucka,
• Witmar z Lublina.

Te firmy stały się fundamentem ogólnopolskiej sieci handlowej, umożliwiając zbudowanie federacji niezależnych przedsiębiorców.

Symbolika nazwy i nawiązania historyczne

Nazwa „Lewiatan” czerpie inspiracje z działalności przedwojennego Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów „Lewiatan”. Pierwotnie słowo „Lewiatan” – ironicznie użyte przez przeciwników w czasopiśmie „Robotnik” – zostało świadomie przyjęte przez organizację, będąc symbolem siły polskiego biznesu.

Założyciele współczesnego Lewiatana chcieli być – podobnie jak ich historyczny pierwowzór – filarem polskiej przedsiębiorczości i obrońcą rodzimego handlu. Tradycja wsparcia dla polskich przedsiębiorców oraz ochrona przed dominacją kapitału zagranicznego pozostaje aktualna i dziś.

Waldemar Nowakowski jako wizjoner polskiego handlu

Waldemar Nowakowski, główny inicjator sieci, to przykład polskiej przedsiębiorczości epoki przemian. Ukończył Politechnikę Gdańską i zdobywał doświadczenia m.in. jako menedżer w branży transportowej oraz oficer w Polskich Liniach Oceanicznych.

Od 1989 roku budował firmę Nomax, a jego marzeniem było stworzenie nowoczesnej firmy handlowej, znaczącej nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. Studiował strategie największych światowych graczy, przenosząc je na polski grunt.

Ewolucja struktury własnościowej i zarządzania

Wczesne lata rozwoju i formalizacja struktur

Pierwszy rok konsorcjum zakupowego okazał się tak udany, że w 1995 utworzono spółkę akcyjną Związek Kupców i Producentów Lewiatan ’94 S.A. Formalizacja pozwoliła na dalszy rozwój, wdrożenie franczyzy i wypracowanie modelu łączącego detal z hurtowniami.

Jednolitość sieci osiągnięto dzięki:

• wprowadzeniu wspólnych standardów obsługi,
• opracowaniu systemu zarządzania obejmującego setki przedsiębiorców,
• powołaniu regionalnych struktur operatorskich.

To właśnie te struktury do dziś stanowią kręgosłup organizacyjny Lewiatana.

Wprowadzenie marki własnej jako strategiczny kamień milowy

W kwietniu 2001 roku sieć rozpoczęła sprzedaż pierwszych produktów marki własnej – spożywczych i chemicznych. Była to odpowiedź na konkurencję dyskontów i zagranicznych sieci, a jednocześnie sposób na budowanie lojalności klientów oraz zwiększanie marży sklepów.

Rozwój marki własnej obrazuje poniższa lista:

• w 2009 roku asortyment marki własnej liczył ponad 200 produktów,
• w 2023 roku liczba ta wzrosła do ponad 550 pozycji,
• wybrane produkty zdobyły rekomendacje Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Religi.

Marka własna stała się fundamentem przewagi konkurencyjnej Lewiatana.

Przejęcie przez grupę Eurocash – przełom czy kontynuacja

W 2011 roku Eurocash uzyskał prawa do większości spółek regionalnych Lewiatana. Portugalski inwestor Luis Amaral, menedżer o doświadczeniu w Jeronimo Martins i wdrażaniu sieci Biedronka, rozpoczął konsolidację polskiego rynku detalicznego z Lewiatanem w roli kluczowej marki.

Połączenie wiedzy międzynarodowej z polskimi realiami organizacyjnymi otworzyło przed siecią nowe możliwości rozwoju.

Współczesna struktura własnościowa i zarządzania

Obecnie spółka notowana na GPW – Eurocash S.A. – zarządza Lewiatanem, a Luis Amaral posiada 44,04% akcji. Prezesem Lewiatan Holding S.A. od 2022 jest Robert Rękas, mający długoletnie doświadczenie i silne związki z siecią.

Model biznesowy franczyzy partycypacyjnej

Unikalność koncepcji franczyzy partycypacyjnej

Lewiatan wypracował unikalny model franczyzy partycypacyjnej – franczyzobiorcy nie są biernymi wykonawcami ustaleń centrali, lecz współtworzą kierunki rozwoju. Aktywne uczestnictwo lokalnych przedsiębiorców w podejmowaniu decyzji to znak rozpoznawczy sieci.

Model partycypacyjny pozwala łączyć korzyści dużej organizacji z elastycznością i autonomią w prowadzeniu sklepów na rynkach lokalnych.

Mechanizmy współudziału w zarządzaniu

Realizacja partycypacji odbywa się poprzez:

• Zespoły ds. Handlu i Technologii – forum wymiany informacji oraz opiniowania projektów strategicznych;
• szesnaście spółek regionalnych – umożliwiają dostosowanie działań do specyfiki lokalnej i zachowanie bezpośredniego kontaktu z klientami.

Ta struktura organizacyjna buduje przewagę Lewiatana nad scentralizowanymi sieciami międzynarodowymi.

Wskaźniki skuteczności modelu partycypacyjnego

Efektywność modelu widać w kluczowych wskaźnikach:

• rotacja franczyzobiorców wynosi zaledwie 11% rocznie,
• 65% partnerów działa w sieci od co najmniej 5 lat,
• 38% współpracuje z Lewiatanem dekadę lub dłużej.

Długofalowa współpraca buduje zaufanie, zwiększa efektywność biznesową i przyciąga nowych partnerów przez pozytywne rekomendacje.

Korzyści ekonomiczne dla franczyzobiorców

Uczestnictwo w sieci Lewiatan oznacza szereg korzyści:

• dostęp do ogólnopolskich kontraktów handlowych podnoszących rentowność,
• kilkaset produktów marki własnej pozwala konkurować z dyskontami,
• wsparcie w obszarze marketingu, kampanii promocyjnych i programów lojalnościowych,
• aplikacja mobilna „Mój Lewiatan” pozwala personalizować ofertę i utrzymać relację z klientami.

Taka synergia pozwala pojedynczym sklepom osiągać korzyści zarezerwowane dotychczas wyłącznie dla największych sieci.

Rozwój sieci i ekspansja terytorialna

Dynamika wzrostu w pierwszych dekadach

Ekspansja sieci od początku była oparta na współpracy i systematycznej rozbudowie ogólnopolskiej obecności. Po uruchomieniu systemu franczyzowego tempo wzrostu przyspieszyło, a wejście niezależnych przedsiębiorców otworzyło nowe rynki.

W 2004 roku – po dekadzie istnienia – Lewiatan miał już ponad 1650 sklepów z rocznym obrotem przekraczającym 2,8 mld zł i 10 tysiącami pracowników. To dowód skuteczności przyjętego modelu rozwoju.

Przyspieszenie ekspansji w drugiej dekadzie

W 2007 roku liczba sklepów przekroczyła 2000. Do 2009 sieć miała już ponad 2200 placówek, 5 mld zł obrotu i ponad 17 tysięcy pracowników. Liczba produktów marki własnej rosła, a oferta franczyzowa uchodziła za jedną z najlepszych na rynku.

Współczesne parametry sieci

Aktualny rozmiar i zasięg sieci podsumowuje poniższa tabela:

Szeroka obecność i federacyjny model zarządzania pozwalają dotrzeć do miast i mniejszych ośrodków, czyniąc Lewiatana liderem w segmencie sklepów osiedlowych i lokalnych.

Segment convenience jako kierunek przyszłego rozwoju

Szczególną dynamikę wzrostu notuje segment convenience – czyli Lewiatan Express.

• w 2023 roku przybyło 47 nowych sklepów convenience,
• zmodernizowano 16 placówek do aktualnych standardów,
• segment ten odpowiada na potrzeby klientów oczekujących szybkich zakupów w dogodnych lokalizacjach.

Format convenience pozwala konkurować z międzynarodowymi sieciami stacyjnymi i jest kierunkiem strategicznym na przyszłość.

Strategia konkurencyjna wobec zagranicznych graczy

Wyzwania konkurencyjne na polskim rynku

Pierwszym wyzwaniem dla Lewiatana była konkurencja zagranicznych sieci dysponujących:

• większym kapitałem,
• zaawansowanymi systemami zarządzania,
• nowoczesnymi modelami biznesowymi,
• polscy przedsiębiorcy musieli szukać własnej odpowiedzi na tę przewagę.

Strategią stało się połączenie efektu skali z zachowaniem bliskości i specyfiki lokalnego rynku.

Strategia różnicowania i lokalności

Kluczowe przewagi Lewiatana to:

• franczyzobiorcy pochodzący z lokalnych społeczności,
• oferta dopasowana do potrzeb regionu,
• współpraca z ponad 10 000 polskich dostawców i producentów,
• przeciętny dystans dostawy lokalnych produktów wynosi tylko 20-50 km.

Strategia wspierania lokalności i współpracy z regionalnymi producentami buduje przewagę konkurencyjną i pozytywny wizerunek marki.

Kampania „Wybieram lokalne” jako manifestacja strategii

Kampania „Wybieram lokalne” pokazuje, jak Lewiatan odpowiada na rosnące zainteresowanie produktami krajowymi.

• według badania z 2023 roku połowa Polaków regularnie sprawdza pochodzenie produktów,
• co czwarta osoba zawsze analizuje, skąd pochodzi produkt.

Kampania obejmuje: Festiwal Produktów Lokalnych, konkursy, edukację, ekspozycję lokalnych producentów. Autentyczne zaangażowanie w promocję lokalności to ważna przewaga wobec globalnych sieci handlowych.

Konkurowanie poprzez innowacje i digitalizację

Lewiatan łączy siłę tradycji z nowoczesnością:

• aplikacja mobilna „Mój Lewiatan” i program lojalnościowy – budują bliską relację z klientami i personalizują komunikację;
• wdrożenie sklepu internetowego w rekordowo krótkim czasie podczas pandemii COVID-19.

Sieć jest elastyczna, innowacyjna i gotowa na cyfrowe wyzwania bez zatracania lokalnego charakteru.

Wpływ na lokalną gospodarkę i społeczności

Bezpośredni wkład w zatrudnienie i rozwój gospodarczy

Lewiatan to jeden z największych polskich pracodawców:

• zatrudnia bezpośrednio 34 000 osób;
• tworzy pośrednio ponad 50 000 miejsc pracy.

Stabilność zatrudnienia zapewnia model franczyzowy, w którym właściciel sklepu dba zarówno o biznes, jak i o lokalny rynek pracy.

Wsparcie dla lokalnych dostawców i producentów

Współpraca sieci z lokalnymi partnerami obejmuje:

• ponad 10 000 dostawców żywności, piekarni i masarni,
• partnerstwo przy rozwoju produktów,
• dostawy na krótkim dystansie 20-50 km,
• ograniczony wpływ na środowisko i niższe koszty logistyki.

Lokalni producenci zyskują łatwy dostęp do szerokiego rynku przy zachowaniu bliskich relacji biznesowych.

Rola w rozwoju lokalnych społeczności

Lewiatan jako lokalny sklep staje się centrum życia społecznego – miejscem spotkań, informacji i integracji. Franczyzobiorcy aktywnie wspierają inicjatywy oraz wydarzenia kulturalne i charytatywne. Badania SW Research pokazują, że:

• 33% badanych wskazuje rolę Lewiatana w tworzeniu miejsc pracy,
• 32% podkreśla wkład w rozwój lokalnych miast i gmin,
• 42% docenia współpracę z polskimi dostawcami i producentami.

Lewiatan jest postrzegany jako motor rozwoju i integracji lokalnych społeczności.

Inicjatywy społeczne i działania CSR

Sieć realizuje ambitne programy CSR, w tym:

• #RazemJesteśmySilniejsi! – w czasie pandemii wsparcie dla najbardziej potrzebujących, seniorów, szpitali i służby zdrowia;
• 10 mln zł w funduszu pomocowym – wsparcie dla sklepów zagrożonych skutkami pandemii.

Program „Wybieram lokalne” promuje inicjatywy regionalne, a CSR przynosi realną pomoc społecznościom i wzmacnia zaufanie do marki.

Współczesne wyzwania i perspektywy rozwoju

Presja konkurencyjna i zmiany zachowań konsumentów

W ostatnim czasie rynek detaliczny w Polsce cechuje się intensywną konkurencją, która wymaga stałej adaptacji do zmian i nowych oczekiwań klientów. Spowolnienie gospodarcze, wojna w Ukrainie i wzrost kosztów życia sprawiają, że Polacy liczą każdy wydatek, a sklepy muszą walczyć o każdego klienta.

Zmiany konsumenckie wymusiły walkę cenową, co obniża rentowność detalistów i stawia sieci przed koniecznością poszukiwania alternatywnych źródeł przychodów.

Strategie adaptacyjne i ochrona rentowności

Dla ochrony rentowności i konkurencyjności Lewiatan zainwestował w:

• efektywność energetyczną placówek – redukcja kosztów działania;
• wzmocnienie oferty marki własnej jako skuteczna odpowiedź na atrakcyjność cenową dyskontów.

Własna marka pozwala utrzymać marże oraz zbudować lojalność klientów, ale wymaga inwestycji w rozwój produktu i budowanie zaufania.

Digitalizacja i rozwój kanałów online

Pandemia COVID-19 przyspieszyła wdrażanie rozwiązań cyfrowych. Sklep internetowy Lewiatana powstał błyskawicznie dzięki zaangażowaniu franczyzobiorców i pracowników. Digitalizacja to nie cel sam w sobie, lecz narzędzie wzmacniające sklep stacjonarny – aplikacja mobilna oraz system lojalnościowy pozwalają na bezpośredni, zindywidualizowany kontakt z klientem.

Wyzwania regulacyjne i zrównoważony rozwój

Lewiatan podejmuje wyzwania związane z regulacjami UE dotyczącymi zrównoważonego rozwoju – wprowadza system kaucyjny i inwestuje w nowe technologie. Katarzyna Długa, liderka ESG, podkreśla, że celem jest transformacja sklepów w kierunku zrównoważonego, efektywnego i konkurencyjnego działania.

• wsparcie przedsiębiorców w adaptacji do zmian prawnych,
• szkolenia i edukacja pracowników oraz klientów.

Perspektywa długofalowa wymaga inwestycji, ale zapewnia trwałą przewagę rynkową.